Jongeren met een burn-out: hype of probleem van ons allen?

Jaarlijks meldt een kleine één op de vijf werknemers zich ziek wegens stressklachten. Vooral jongeren lijken kwetsbaar. ‘Ze hebben nog weinig “coping mechanisms” ontwikkeld.’

Toen Jip op haar 25ste hartkloppingen kreeg, ging ze eerst naar een cardioloog. Die vertelde haar dat ze veel te jong was voor een hartaandoening. Maar de klachten van de beginnende jurist bij een Amsterdams advocatenkantoor gingen niet over.

‘Ik viel bijna uit elkaar’, zegt ze. ‘Ik had last van duizeligheid, hoofdpijn, en een drukkend gevoel op de borst. Soms zag ik sterretjes. Op een zaterdag lunchte ik met mijn vriend en moest daar vervolgens het hele weekend van bijkomen.’ Ze besloot minder te gaan werken, van zestig uur per week naar veertig. Maar dat hielp nauwelijks. ‘Pas toen de bedrijfsarts zei dat ik een langere periode thuis moest blijven, drong het tot me door hoe ernstig het was.’

Epidemie
Het verhaal van Jip staat niet op zichzelf. Als we de tijdschriften en talkshowtafels mogen geloven, lijdt Nederland aan een ware burn-outepidemie, die vooral jonge ambitieuze hoogopgeleiden treft. Daartegenover staan sceptici die de burn-out bestempelen als de zoveelste beroepsziektehype, vergelijkbaar met de ‘muisarm’ uit de jaren 80.

Wie heeft er gelijk? Er is geen afgebakende definitie van de term ‘burn-out’, zegt Christiaan Vinkers, psychiater en hoogleraar stress en veerkracht verbonden aan het Amsterdamse UMC. ‘Geen enkele arts kan betrouwbaar vaststellen of iemand een burn-out heeft. Daarom is zowel het verschijnsel verklaren als er een oplossing voor vinden onmogelijk. Terwijl mensen soms last hebben van zeer ernstige klachten.’

Burn-out is volgens Vinkers een populaire benaming voor een waaier aan klachten, van licht tot zeer ernstig, waarbij stress een rol speelt. Geassocieerde klachten zijn moeheid, slechte slaap, prikkelbaarheid, gebrek aan concentratie, niet tegen drukte en harde geluiden kunnen en emotioneel labiel zijn.

Bij steeds meer mensen lijkt dat het geval te zijn. Volgens cijfers van kennisinstituut TNO meldden in 2021 zo’n 1,3 miljoen mensen zich met burn-outklachten, ruim 17% van alle Nederlandse werknemers. Naar schatting heeft zo’n 1% dermate ernstige klachten dat er sprake is van een stoornis.

Intussen laten CBS-cijfers zien dat in 2022 ‘psychische klachten, overspannenheid en burn-out’ de meest genoemde reden was voor uitval op het werk, op griep na. Die uitval gaat gepaard met hoge kosten, want wie door werkstress is uitgeschakeld, blijft gemiddeld twee keer zo lang weg: zo’n 38 dagen. In 2022 liep het verzuim door werkstress op tot 11 miljoen dagen, tegen een prijskaartje van enkele honderden euro’s per werknemer per dag.

Generatiekwestie?
Mensen krijgen steeds jonger last van psychische klachten, constateert Maudie Derks, ceo van verzuimbegeleider Acture. ‘Het is een trend. Jongeren hebben het gevoel geen controle over hun leven te hebben. Ze hebben nog weinig coping mechanisms ontwikkeld om te kunnen dealen met situaties die niet ideaal zijn.’ Met de komst van internet en de mobiele telefoon is het leven volgens haar complexer geworden. De druk om altijd ‘aan’ te staan is hoog, terwijl sociale media jongeren ook privé prestatiedruk opleveren.

Dat speelde zeker mee bij Natalie, die ruim twee jaar geleden uitviel als accountmanager bij een cosmeticabedrijf. ‘Ik wilde op ieder appje en mailtje meteen reageren, Ook in de avonden en in het weekend was ik constant mijn mail aan het checken. Ik kon me daardoor nooit echt ontspannen.’ Tegelijkertijd volgde ze op sociale media de posts van leeftijdgenoten. ‘Als ik dan weer op Instagram of Facebook zit denk ik altijd dat iedereen een perfect leven heeft, behalve ik.’

Ook Jip voelde de druk een perfect leven te leiden: ‘In mijn vrije tijd was ik altijd druk bezig. Elke avond met vriendinnen afspreken of sporten. In het weekend dansen op een festival. En dat bovenop een drukke baan. Achteraf gezien zat ik constant tegen het randje van een burn-out.’

Fomo (fear of missing out) als factor die meer jongeren naar psychisch ziekteverzuim duwt? Volgens Vinkers kun je geen generieke conclusies trekken over generaties. ‘Als iemand uitvalt, is het lastig aan te wijzen wat precies de druppel was die de emmer deed overlopen.’ Wel onderschrijft hij dat meer mensen uitvallen door stressgerelateerde klachten en dat er ‘sterke signalen’ zijn dat jongeren hier vaker last van hebben.

Werkgever aan zet
Ondanks het veelvoud aan factoren die voor overmatige stress kunnen zorgen, kunnen werkgevers wel degelijk een rol spelen in de preventie van uitval, zeggen Derks en Vinkers. Want die wordt vaak veroorzaakt door de samenspel tussen werk en privé. Op het werk zijn een hoge werkdruk, onduidelijkheid over de taakstelling, weinig autonomie en een gebrek aan feedback en waardering allemaal factoren die bijdragen aan uitval.

Dat ervoer ook voormalig accountmanager Natalie. ‘Ik werd niet gezien als mens, maar als machine die omzet moest draaien. Er was weinig begeleiding en nauwelijks waardering of feedback. Alles draaide om de verkoopdoelen.’

Een gebrek aan begeleiding is ook een reden dat relatief veel jongeren uitvallen in krap bemenste sectoren als het onderwijs of de zorg, ziet loopbaanmanager Helma Schuldink van Zorg van de Zaak. ‘Door de krappe bezetting worden jonge werknemers al snel in het diepe gegooid. Zeker bij emotioneel zwaar werk, zoals in de zorg of bij de politie, kan dat funest zijn.’

Ook stromen jonge werknemers door personeelstekorten sneller door naar hogere functies, waar ze soms niet klaar voor zijn. Schuldink: ‘Twintigers en dertigers zijn vaak emotioneel niet helemaal volwassen en hebben nog niet geleerd hun grenzen aan te geven, terwijl topfuncties dat wel vereisen.’

Het gesprek aangaan met werknemers zodat ze ruimte krijgen om hun eigen grenzen aan te geven, is een belangrijk verbeterpunt, zegt Vinkers. ‘Stressklachten ontstaan als iemand langdurig onder een te hoge druk werkt. In een vroeg stadium moet een werknemer samen met zijn manager kijken hoe de stress kan worden verlaagd.’

Maar ook bij zaken die niet direct met werk te maken hebben, zoals geldproblemen, moeten werkgevers bijspringen, zeggen Dirks en Vinkers. ‘Niet alleen uit goed werkgeverschap, maar ook omdat te veel stress leidt tot minder goede werkprestaties.’

Bespreekbaar
ABN Amro voert al ruim dertien jaar beleid om preventief de vitaliteit en gezondheid van werknemers op peil te houden. Mentaal welzijn is onderdeel van het continue gesprek tussen medewerkers en leidinggevenden, zegt Monique Bosbaan, hr-rewardconsultant bij de bank. ‘Leidinggevenden worden gefaciliteerd om dat goed te kunnen oppakken.’

Gespreksonderwerpen zijn werkplanning, inschatten van wat iemand aankan en een goede werk-privébalans. De bank biedt workshops voor de uitdagingen die gepaard gaan met verschillende levensfasen. Het verzuimcijfer ligt dan ook laag, zegt Bosbaan. Ook onder jongere werknemers. ‘De verhalen over meer burn-outklachten bij jongeren herkennen wij niet.’

Intussen merkt Jip dat er op kantoor langzamerhand meer aandacht komt voor een betere werk-privébalans. Tegelijkertijd bestaat de oude cultuur nog steeds. ‘Veel mensen willen niet toegeven dat ze de werkdruk niet aankunnen,’ vertelt zij. ‘Een collega die last had van enorme hoofdpijn was overtuigd dat hij een tumor had, maar later bleek dat het door werkstress kwam. Het duurde een tijd voordat hij tegenover zichzelf wilde erkennen dat de druk te hoog was.’

Bron: https://fd.nl/samenleving/1485694/jongeren-met-een-burn-out-hype-of-probleem-van-ons-allen?gift=Rk0r9