Werken in de kleine uurtjes is ook topsport

Een aanzienlijk deel van de Nederlandse beroepsbevolking, zo’n 1,3 miljoen, wordt blootgesteld aan de gevaren van nachtarbeid. Wat kan de or voor hen betekenen? ‘Een ploegendienstmedewerker verdient dezelfde behandeling als een topsporter.’

Organisaties spelen met de gezondheid van nachtwerkers. Nachtdiensten zonder continue gezondheidsmonitoring en topsportbegeleiding moeten worden beperkt, of zo veel mogelijk worden voorkomen door taken naar de dag te verschuiven.

Verhoogde risico’s
Nachtwerk kan namelijk allerlei schadelijke gevolgen hebben, zowel fysiek als psychisch. Daarbij heeft het ook een negatieve impact op het sociale welzijn en de veiligheid op de werkvloer. Dit stelt Sonja Smits, senior arbeids- & organisatieadviseur namens het Zorg van de Zaak Netwerk. Smits is gespecialiseerd in nachtwerk en leefstijl. ‘Wanneer je langdurig en regelmatig nachtdiensten draait’, vertelt Smits, ‘heb je zeven tot acht procent meer kans op hart- en vaataandoeningen, diabetes en slaapproblemen. Er is sprake van nachtwerk wanneer je minimaal 1 uur werkt tussen 00.00 uur ‘s nachts en 6 uur ‘sochtends.’

Smits: ‘Ook is er een verhoogd risico om veilig thuis te komen. Mensen die in de nacht werken hebben vijf keer meer kans op een eenzijdig ongeluk als ze naar huis rijden. Ze hebben een vergelijkbare concentratie als iemand die te veel alcohol op heeft. En toch kiezen werknemers voor ploegendiensten, want nachtwerk betaalt doorgaans beter dan dagwerk.’

Energiedrankjes
Hinke Anja Werkman is bedrijfsarts. Zij vult haar collega aan: ‘Een gevolg van ploegendiensten is dat het gebruik van slaapmiddelen, cafeïne en alcohol toeneemt. Jonge nachtwerkers houden het bijvoorbeeld vaker vol door een ongezonde dosis aan energiedrankjes. Wat de nachtwerkers zoal gebruiken varieert van stimulerende middelen om de nacht door te komen, tot middelen om juist na een lange nachtdienst de slaap te kunnen vatten. Eigenlijk gaat het daarbij om maatregelen die schadelijker zijn dan de kwaal zelf.’

Smits: ‘We gaan de 24/7-geest niet terug in de fles stoppen. Maar organisaties spelen wel met de gezondheid van hun werknemers als ze niet alle redelijke maatregelen nemen om de problemen in verband met nachtelijk werken op zijn minst proberen te verminderen.’

Richtlijn ‘Nachtwerk en gezondheid’
De Arbowetgeving biedt genoeg aanknopingspunten, vervolgt Smits. ‘Zoals de verplichting tot het uitvoeren van een verdiepende RI&E-nachtwerk; dat behelst meer dan alleen arbeidstijden checken. Ook kun je nachtwerkers voorlichting geven over de specifieke risico’s en passende maatregelen. Periodiek een PAGO (periodiek algemeen gezondheidsonderzoek) aanbieden gericht op de risico’s van nachtwerk is een andere mogelijkheid. De nachtwerkers die starten kun je een gezondheidskundig onderzoek en adviesgesprek aanbieden. Deze mogelijkheden worden helaas nog maar zeer beperkt toegepast. De ondernemingsraad kan hierin natuurlijk een signalerende of initiërende rol spelen.’

De beroepsvereniging van de bedrijfsartsen heeft in 2020 een nieuwe richtlijn ‘Nachtwerk en gezondheid’ ontwikkeld om zo de nachtwerkers beter te kunnen adviseren en begeleiden (NVAB).

Topsport
Nachtdienst is echt topsport, weten Smits en Werkman. ‘Er komt veel discipline bij kijken. En je moet er soms iets voor laten, of juist iets ervoor doen om gezond aan het werk te blijven. Topsporters worden omringd door (gezondheid)begeleiders en coaches. Zo zouden nachtwerkers op de werkvloer ook benaderd moeten worden.’

Hoe kunnen de werkgevers dat doen? Volgens Werkman moeten werkgevers meer en regelmatiger gezondheidschecks aanbieden, inclusief een adviesgesprek. ‘Er is veel te winnen door rekening te houden met de kenmerken van individuele werknemers, zoals het “chronotype”. Is iemand een ochtend- of een avondmens? Heeft iemand meer risico op diabetes of slaapproblemen? Hoe ziet iemands sociale leven van eruit? Wat bevordert op gezonde wijze het slaappatroon? En wat kun je doen om ziekte te voorkomen?’

Tips
Beiden adviseren organisaties om altijd eerst te kijken of nachtwerk niet voorkomen kan worden. Dat is namelijk niet altijd nodig en daar staan organisaties onvoldoende bij stil. Werkgevers moeten aan de slag gaan met regelmatig voorlichten van hun werknemers. Daarbij gaat het om over zaken als het belang van voldoende slaap en conditie, de tip om een “powernap” te nemen, de afwisseling van werktaken en -houding, voedingsschema’s die zijn afgestemd op het nachtelijk bioritme, of tips over een goed slaapritme.

Rol or
De ondernemingsraad kan in haar overleg met de werkgever wijzen op het belang, de kennis en goede voorbeelden die er inmiddels zijn om nachtwerk te verbeteren. Alleen door bewustwording, dialoog en concrete acties worden de gezondheidsrisico’s van ’s nachts werken ingeperkt. Sonja Smits en Hinke Anja Werkman zijn graag bereid om hun visie toe te lichten aan de hand van onderzoeken en praktijkvoorbeelden.

Bron: https://www.ornet.nl/blog/2022/01/27/werken-in-de-kleine-uurtjes-is-ook-topsport/